Araştırma verileri bilimsel araştırmaların tekrarlanabilmesi, korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için büyük önem taşımaktadır. Araştırma verilerinin doğru yönetilmesi sayesinde araştırma fonlarının daha etkili dağıtılması sağlanabilir, ayrıca kamu fonlarıyla üretilen verinin güvenilir, keşfedilebilir, erişilebilir ve yeniden kullanılabilir olması sağlanabilir. TÜBİTAK ULAKBİM Açık Ders Platformunun ilk içeriği olan bu derste Türkiye'de görev yapan araştırmacılar, proje yöneticileri, fon sağlayıcı kuruluşlar ve akademik birimler için araştırma verisi tanımından başlayarak veri hazırlama, işleme, analiz etme, koruma, erişim sağlama ve tekrar kullanma için temel bir rehber sunulmaktadır.
Araştırma süreçlerinin iyileştirilmesi ve bu süreçler sonunda üretilen çıktıların değerlendirilmesinde “sorumlu” yaklaşımların geliştirilmesi ve uygulanmasına yönelik olarak rehber niteliğinde bir içerik sunulmaktadır. İçerikte yer alan modüller sürece dahil tüm aktörleri kapsayacak şekilde yapılandırılmıştır. Bu bağlamda, bilim ve teknoloji politikalarının gelişiminde önemli rolü bulunan araştırmacılar, politika yapıcılar, ticari kurum ve kuruluşlar ile topluma yönelik olarak çeşitli modüller içeren bir yapı tasarlanmıştır.
Bu ders kapsamında, geleneksel hakem değerlendirmesi yaklaşımları, açık hakemlik türleri,
açık hakemlik kullanan yayıncı ve dergi örnekleri, açık hakemlik uygulamaları,
açık hakemlik uygulamasının alanlara göre değerlendirilmesi, açık hakemliğin
eksileri ve artıları anlatılmaktadır.
Bu ders kapsamında, açık erişimin tanımı, kısa tarihçesi, açık bilimden farkı ve faydaları
anlatılmaktadır. Açık erişimin iki temel gerçekleşme yolu olan yeşil ve altın
açık erişim ile ilgili bilgi verilmekte, yeşil yolun
gerçekleşmesinde oldukça önemli olan açık erişim arşivleri, bu arşivlerin
türleri ve söz konusu arşivlerin standartlara uyumlu ve uluslararası anlamda
karşılıklı/birlikte çalışır ve görünür olması için yapılması gerekenlerden bahsedilmektedir. Açık erişim ile ilgili son dönem gelişmelerinden olan ve daha
çok altın yol ile ilgili Plan S üzerinde durularak, farklı dergi ve
yayıncıların açık erişim konusundaki uygulamaları ile ilgili örnekler
sunulmaktadır. Ayrıca, Türkiye’deki açık erişim arşivleri niceliksel ve
niteliksel olarak değerlendirilmektedir.
Bu bölümde, açık atıf kavramı , açık atıf hareketinin nasıl başladığı ve neyi amaçladığı anlatılmaktadır. Açık atıf platformları tanıtılarak, açık atıflar kullanılarak geliştirilen yazılımlardan ve bu yazılımların literatür bulma/keşfetme amaçlı kullanımlarından bahsedilmektedir. Ayrıca, atıf verisi kullanılarak yapılan bibliyometrik değerlendirmeler üzerinde de durulmaktadır.
Başarıya ulaşmış tüm bilimsel ve teknolojik çalışmaların iyi
yapılandırılmış ve işlenmiş veri ile hayata geçirildiği gerçeğinden hareketle
bu ders, veri toplama, arama, kullanma, filtreleme, etiketleme, işleme ve
derlem oluşturma gibi konuları kapsamaktadır. Ayrıca, en sık kullanılan veri
madenciliği araçlarının kullanımına ilişkin tanıtımı da yapılmaktaktadır.
Doğru bilimsel araştırmanın temel ilkelerinden biri, bir araştırma tekrarlandığında benzer sonuçlara ulaşabilmek, yani sonuçları
doğrulayabilmektir. Özellikle hesaplamalı analize dayalı araştırmalarda tekrarlanabilirlik
önemli problemlerden biridir ve açık araştırma verileri ile birlikte "tekrarlanabilirlik krizi" kavramı sıklıkla duyulmaya başlanmıştır. Bu bağlamda, bu bölüm ile bir bilimsel araştırmanın tasarımı, veri
üretimi, hesaplama yöntemleri ve raporlama gibi tüm ilgili süreçlerinde tekrarlanabilir
araştırma yapılmasını mümkün kılacak ve araştırmacılara yol gösterecek rehber
niteliğinde bir eğitim oluşturulması amaçlanmıştır.
