* Bu bölüm FutureTDM projesinde tavsiye edilen politika çerçevesinin çevirisidir [1].

Engellerin genel özeti

  • Telif hakkı ve veri tabanı yasaları
    • İstisnaların kapsamı genellikle belirsiz,
    • Farklı ulusal istisnaların kapsamları parçalı,
    • Geniş çoğaltma hakkı ve dar istisnalar nedeniyle kısıtlayıcı.
  • Veri koruma yasaları
    • Nasıl uyum sağlanacağı belirsiz,
    • Farklı ulusal yorumlamalar ve sorumlu organlar sebebiyle parçalı,
    • Kişisel veriler ile ilgili yapılacak metin ve veri madenciliği çalışmalarında verinin hassas olması nedeniyle kısıtlayıcı.
  •  Dokümantasyon
    • Metin ve veri madenciliğine izin verilip verilmediği her zaman net değil, belirsiz,
    • Metin ve veri madenciliği uygulayıcıları birçok farklı/parçalı lisans koşulu ile uğraşmak zorunda,
    • Metin ve veri madenciliğinde genellikle açık erişim dışı lisanslara izin verilmediğinden kısıtlayıcı.

Farkındalık ve açıklık ilkeleri

İlke 1: Telif hakkı, veri tabanı ve veri koruma kanunu hakkında net kurallar koyun.

  • Kanun yapıcılar
    • Kanun yapımında terim ve kavramları (örneğin araştırma organizasyonu, metin ve veri madenciliği veya bilimsel araştırma amaçları) açıkça tanımlayarak, telif hakkı veya ilgili yasaların geçerli olup olmadığının belirsiz olduğu sınır durumları en aza indirin. 
  • Politika yapıcılar
    • Metin ve veri madencilerinin rehberlik için başvurabilecekleri ilgili yasalara eşlik edecek açıklayıcı belgeler sağlayın. 

İlke 2: Yasayla ilgili yönergeler oluşturun: Neye izin verilir, neye izin verilmez açıklayın.

  • Avrupa Veri Koruma Kurulu ve ulusal veri koruma yetkilileri
    • Uygulayıcıların veri koruma yasasına ve bilgi gizliliği ile ilgili diğer yasalara uymalarına yardımcı olmak için metin ve veri madenciliği konusunda yönergeler sağlayın.
    • Uygulayıcılara kesinlik sağlamak için metin ve veri madenciliği araştırmaları veya kişisel verilerle ilgili sertifika programları hazırlayın.
    • Uygulayıcıların bunların ne zaman geçerli olduğunu anlamalarına yardımcı olmak için çeşitli kılavuzlar hazırlayın. 
  • Kişisel veri yoğun şirketler ve araştırma enstitülerini temsil eden profesyonel organizasyonlar
    • Şirketler ve araştırma enstitülerinin uyması gereken özellikle bilgi gizliliği ve veri koruma kuralları konusunda kural taslakları hazırlayın.
  • Araştırma enstitüleri ve start-up'lar
    • Büyük verilerle ilgilenen büyük araştırma projeleri için etik ve yasal uygulamaları hayata geçirin.
  • Araştırma kütüphaneleri ve kütüphaneciler
    • Metin ve veri madenciliğiyle ilgilenen araştırmacıların danışması için lisanslar ve kurallar konusunda bilgi sunmak üzere fiziksel veya sanal bir merkez veya platform oluşturun. 
  • Fon sağlayıcılar
    • Araştırmacıların çalışma sonuçlarını açık erişim yayınlamaları için ödeme yaparken, hibe sahiplerinin insan ve makine tarafından okunabilir üst verilerle birlikte ilgili yayına eklenmiş bir açık erişim lisansı kullanmasını şart koşun. 
  • Tüm içerik sağlayıcılar
    • İçeriğin tüm metin ve veri madenciliği süreçleri tarafından erişilebilirliğini ve yeniden kullanılabilirliğini iyileştirmek için üst verilerde ve asıl metinlerde, tercihen iyi bilinen ve makine tarafından okunabilir açık lisans beyanları kullanın. 

Sınır tanımayan metin ve veri madenciliği

İlke 1: Telif hakkı, veri tabanı ve veri koruma yasasına ilişkin uyumlu ve zorunlu kurallar oluşturun.

  • Avrupa kanun yapıcıları
    • Metin ve veri madenciliği faaliyetleri için telif haklarına uyumlu, zorunlu bir istisna getirin. Hem pratikte, hem de prensipte uyumu sağlamak için ulusal kanun yapıcılar ve mahkemeler tarafından yapılması olası farklı yorumlamalara yönelik hareket alanını daraltın. 
    • Metin ve veri madenciliği istisnalarının hem telif hakkı hem de veri tabanı yasası kapsamında aynı muaf tutulan faaliyetlere izin verdiğinden emin olun. 
    • Bu ayrım uygulamada her zaman mümkün olamayabileceğinden, metin ve veri madenciliği istisnalarının ticari ve ticari olmayan kuruluşlar veya faaliyetler arasında ayrım yapmamasını sağlayın. 
    • İçerik sahiplerinin haklarına saygı göstermek için metin ve veri madenciliği istisnalarının yalnızca uygulayıcıların içeriğe yasal erişime sahip olduğu durumlarda geçerli olduğundan emin olun.
    • Diğer paydaşların çıkarlarını korurken metin ve veri madenciliği sonuçlarının yayılabildiğinden emin olun.
    • Prensipte olduğu kadar uygulamada da uyumu sağlamak için tamamen uyumlu bir veri koruma rejimi oluşturun ve genel veri koruma yönetmeliğinin sapma yorumlarını en aza indirin. 

İlke 2: Metin ve veri madenciliği için lisansları uyumlu hale getirin. 

  • İçerik üreticileri ve sağlayıcıları
    • Mümkün olduğu kadar, metin ve veri madenciliği lisansları arasındaki çeşitliliği en aza indirin ve içeriğin yeniden kullanımındaki karmaşıklığı azaltmak için kullanılan farklı lisansların sayısını gizlilik veya veri koruma durumu söz konusu değilse azaltın. 
  • Araştırma kurumları
    • Mümkün olduğunda, içerik üzerinde gereksiz kısıtlamalardan kaçınmak için metin ve veri madenciliğini yasaklayan veya kısıtlayan lisansları imzalamaktan kaçının.

İlke 3: Veri koruma yasasındaki temel ilkelerin yorumlarını uyumlu hale getirin.

  • Avrupa Veri Koruma Kurulu
    • Metin ve veri madenciliği uygulayıcıları için belirsizliği azaltmak üzere kişisel veriler, tarihsel, istatistiksel ve bilimsel amaçlar gibi temel kavramlar üzerinde fikir birliğine varın.

İlke 4: Araştırma verilerindeki hakları tanımlayın.

  • Fon sağlayıcılar
    • Avrupa'daki tüm kamu araştırmalarının aynı - metin ve veri madenciliği dostu koşullar altında sunulmasını sağlamak için araştırma fonu sahiplerinden istenecek araştırma verisi paylaşımı ve yayınlama koşullarını belirleyin. 
  • Avrupa kanun yapıcıları
    • Üye devletlerle, bir araştırmacının kamu tarafından finanse edilen araştırmalarını açık veri havuzlarında veya ticari olmayan amaçlarla bilimsel iletişim ağlarında makul ambargo sürelerini dikkate alarak yayınlayabilmesini sağlayan zorunlu kuralların faydalarını tartışın. 

Adil erişim

İlke 1: Yasal kuralların, metin ve veri madenciliği uygulayıcılarının ve hak sahiplerinin (telif hakkı sahipleri ve veri tabanı hakları gibi) çıkarları arasındaki adil bir dengeyi yansıtmasını sağlayın. 

  • Avrupa kanun yapıcıları
    • Metin ve veri madenciliği faaliyetleri için kullanıcı tarafından yasal erişim gerektiren, sözleşme gereği geçersiz kılınamayan ve yalnızca içerik sağlayıcının altyapısının güvenliğini ve bütünlüğünü garanti altına almak için gerekli, makul ve orantılı teknik önlemlere izin veren zorunlu bir telif hakkı istisnası getirin. 
    • Söz konusu güvenlik ve bütünlüğe zarar vermeden, teknik koruma önlemlerinin ve dijital haklar yönetiminin atlatılmasına izin verildiğinden emin olun.
  • Avrupa birliği ve ulusal hükümetler
    • Önceki tavsiyeyle ilgili olarak, sistemin güvenliğini ve bütünlüğünü garanti altına almak için teknik önlemler bağlamında neyin makul ve orantılı olduğu konusunda kılavuzlar ve en iyi uygulamalar sağlayın. 

İlke 2: Veri korumasına ilişkin kural ve politikaların, veri öznelerinin gizlilik çıkarları ile metin ve veri madenciliği sonucu yaratılan değer arasında adil bir dengeyi yansıtmasını sağlayın. 

  • Kanun yapıcılar
    • Metin ve veri madenciliği faaliyetlerinde gereksiz kısıtlamalardan kaçınmak için bireylerin gizlilik çıkarları ciddi şekilde etkilenmediğinde faaliyetin gerçekleştirilmesine izin verildiğinden emin olun ve durum bu olduğunda net olun. 
  • Avrupa Veri Koruma Kurulu ve ulusal veri koruma yetkilileri
    • Veri öznelerinin gizlilik çıkarlarını korurken, metin ve veri madenciliği araştırmaları için verilere erişimi teşvik eden prodesürler sağlayın. 

İlke 3: Araştırmacıları, özellikle kamu tarafından finanse edildiklerinde, bilimsel yayınları ve araştırma sonuçlarını özgürce paylaşmaya teşvik edin. Böylece herhangi bir kısıtlama olmaksızın madencilik yapılabilsin. 

  • Fon sağlayıcılar
    • Metin ve veri madenciliği faaliyetleri için içeriğe erişimi artırmaya yönelik olarak kamu tarafından finanse edilen araştırmalardan çıkan yayınların CC-BY 4.0 gibi bir açık erişim lisansı altında yayınlanmasını teşvik edin. 
    • Makul makale işlem ücreti uygulandığında araştırmacıların açık erişim dergilerde makale yayınlayabilecek kaynakları olduğundan emin olun. 
    • Uygulanabilir olduğunda metin ve veri madenciliği faaliyetlerinde araştırma sonuçlarına erişim sağlamak üzere yayınların hakemli bir versiyonunun açık bir havuzda -zamanında- depolanmasını zorunlu kılın. 
  • Araştırma enstitüleri
    • Araştırmanın etkisini ve metin ve veri madencliiği için araştırmaya açık erişimin faydalarını dikkate alan açık erişim politikaları geliştirin. 
    • Açık erişim yayıncılığı hakkında bilinçli karar vermek için araştırmacılara açık erişim lisansları, açık erişim dergileri ve arşivleri hakkında yeterli bilgi sağlayın. 
  • Araştırmacılar
    • Uygulanabilir olduğunda, metin ve veri madenciliği için erişilebilirliği iyileştirmek üzere araştırma çıktılarını standart açık erişim lisanslarıyla kamuya açık bir havuzda erişilebilir hale getirin. 

İlke 4: Özellikle kamu tarafından finanse edilen araştırmalarda temel araştırma verilerine erişimi teşvik edin. 

  • Araştırmacılar
    • Araştırma projelerinin, gizlilik ve veri koruma ile ilgili çatışan çıkarları dikkate alan ve uygulayan, açık veri yaklaşımlarının değerine vurgu yapan kapsamlı bir veri yönetim planı içermesini şart koşun.

İlke 5: Metin ve veri madenciliği araştırmalarının tekrarlanabilirliğini garanti edin.

  • Kanun yapıcılar
    • Bir metin ve veri madenciliği istisnasının metin ve veri madenciliği araştırmasının tekrarlanabilirliği ve doğrulanabilirliği için kopyaların saklanmasına izin verdiğinden emin olun. 
  • Yayıncılar ve diğer içerik sağlayıcılar
    • Metin ve veri madenciliği uygulayıcılarının madencilikte kullanılan içeriğin tekrarlanabilirliği ve doğrulanabilirliğini sağlamak amacıyla uzun vadeli kopyalarını saklamalarına izin verin. 

Kaynakça

[1] FutureTDM. (2016). Legal rules and policies. Erişim adresi: https://www.futuretdm.eu/policy-framework/#1489073522878-6cd74ff7-0213

En son değiştirme: Pazar, 23 Ekim 2022, 12:04 AM