Sorumlu araştırma ve yenilik nedir?
Sorumlu araştırma ve yenilik konusu son yıllarda, teknolojik yenilik ile sosyal değerleri uyumlu hale getirmeyi hedefleyen bir bilim politikası çerçevesi olarak ortaya çıkmıştır. Etik olarak kabul edilebilir, sürdürülebilir ve sosyal olarak arzu edilen araştırma ve yenilik sonuçlarını üretebilmek için bilim ve yenilik alanındaki sorumlu tüm aktörlerin dahil olduğu bir çerçeve çizer [2]. Bilim ve teknolojinin geleceği şekillendirme ve dönüştürme gücü ve buna bağlı olarak belirsiz ve öngörülemeyen sosyal sonuçları sorumlu araştırma ve yenilik kavramını doğurmuştur. Kısacası toplumsal zorluklarla mücadele için açık ve şeffaf bir bilim ve yenillik sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaca ilişkin kısa bir özet aşağıdaki videoda sunulmaktadır.
Sorumlu araştırma ve yenilik için temel olarak "araştırma ve yenilik süreçlerindeki tüm paydaşların karşılıklı olarak duyarlı hale geldiği ve hem süreç hem de sonuçları için sorumluluğu paylaştığı dinamik, yinelemeli bir süreç" [4] tanımı yapılabilir. Sorumlu araştırma ve yenilik kavramı ile ilgili yapılmış çeşitli tanımların ortak noktaları:
- Sosyal ve çevresel bir fayda elde etmek için kasıtlı olarak araştırma ve yenilik ürünlerine odaklanmak,
- Yenilik sürecinin başından sonuna kadar, kamu ve sivil toplum kuruluşları da dahil olmak üzere, toplumun tutarlı ve sürekli katılımını sağlamak,
- Teknik ve ticari etkilerin yanı sıra hem şimdi, hem de gelecekte araştırma ve yenilik süreçleri sonunda ortaya çıkacak sosyal, etik ve çevresel etkiler ile riskleri değerlendirmek, fırsatları ortaya çıkarmak ve etkin bir şekilde önceliklendirmek,
- Gözetim mekanizmalarını sorunları ve fırsatları daha iyi öngörebilir, yönetebilir ve ayrıca değişen koşullara hızla uyum sağlayabilir hale getirmek,
- Açıklık ve şeffaflığı araştırma ve yenilik süreçlerinin ayrılmaz bir parçası haline getirmek [5] olarak sıralamak mümkündür.
En özet tanımı ile sorumlu araştırma ve yenilik:
- Araştırma ve yenilik sürecini toplumun değerleriyle uyumlu hale getirmek için toplumu Ar-Ge süreçlerine en üst düzeyde dahil etmektir.
- Ar-Ge ve toplum arasındaki ilişkinin (toplumsal katılım, açık erişim, cinsiyet eşitliği, bilim eğitimi, etik ve yönetişim gibi) farklı yönlerini birbirine bağlayan geniş bir şemsiyedir.
- AB araştırma ve yenilik 2014-2020 programı olan Ufuk 2020'nin ortak bir konusudur [6].
Çok aktörlü ve başarılı bir uygulama için tüm aktörlerin etkin katılımını gerektiren sorumlu araştırma ve yenilik kavramının tüm dünyanın geleceğini şekillendireceği öngörülmektedir. Bu sebeple de Avrupa Komisyonu tarafından yapılan tüm Ufuk 2020 çağrıları ile çerçeve programlarında sorumlu araştırma ve yenilik vurgusu dikkat çekmektedir.
Kaynakça
[1] Horizon 2020. Responsible research and innovation. https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/h2020-section/responsible-research-innovation
[2] Responsible research and innovation practice. (2019). What is RRI? https://www.rri-practice.eu/about-rri-practice/what-is-rri/
[3] RRI Tools. (2015). RRI. Towards an open science and innovation system that tuckles societal changes.
[4] RRI Tools. (2016). A practical guide to responsible research and innovation: Key lessons from RRI Tools. https://www.fosteropenscience.eu/content/practical-guide-responsible-research-and-innovation
[5] Sutcliffe, H. (2011). A report on responsible research and innovation. https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/sites/default/files/rri-report-hilary-sutcliffe_en.pdf
[6] RRI Tools. RRI in a nutshell. https://rri-tools.eu/en/about-rri