Doğru kaynak gösterme için dikkat edilmesi gerekenler
Araştırmalarda konunun öncülerine saygı göstermek, çalışmanın temellerini doğru kurgulamak ve fikirlerin/görüşlerin asıl kaynağını açıklamak için kaynak göstermek gereklidir. Bilimsel çalışmalarda kaynak gösterme işlemi doğru yapılmadığında veya tamamen gözardı edildiğinde puan veya prestij kaybı veya intihal suçlaması ile sonuçlanabilen süreçler yaşanabilmektedir. Bu sebeple her araştırmacının alanına özgü kaynak gösterme kurallarını bilmesi ve çalışmalarında uygulaması önemlidir. Bu bölümde temel kaynak gösterme stilleri ile otomatik kaynak gösterme araçları tanıtılmaktadır.
Doğru kaynak gösterme yöntemleri
Her bir konu alanı ve derginin kendi pratiklerine uygun olarak belirlediği kaynak gösterme stilleri vardır. Bir bilimsel metin yazılırken bu stillerden hangisinin kullanılacağına karar verilmesi önemlidir. Bazı stiller nümerik sistemle çalışırken bazı stillerde yazar soyadları ve yayın yılları kullanılarak alıntı yapılmaktadır.
Öte yandan hangi stilde olursa olsun bir kaynaktan türetilen bir fikre atıfta bulunduğunuzda alıntı yapmanız, yani bu kaynağa işaret etmeniz gerekir. Bu işlem doğrudan bir alıntı ile, yalnızca kısaca tanımlayarak veya yeniden yazma şeklinde gerçekleştirilebilir. Kaynak göstermenin iki temel unsuru vardır: Alıntı yapılan kaynaktan bahsedilen cümle(ler)de
metin içi gönderme ve bu kaynakların temel tanımlayıcı bilgilerinin sunulduğu kaynakça
(referans listesi).
Bir araştırmacının çalışmasında doğru ve uygun şekilde kaynak göstermesi için dikkat etmesi gereken temel unsurlar aşağıdaki gibidir [1]:
Doğrudan alıntılar ve yeniden yazma (paraphrasing)
Doğrudan alıntı: Bir cümle ya da fikri alıntı yapılan çalışmada kullanılan şekli ile, hiçbir değişiklik yapmadan çalışmaya eklemektir. Kısa alıntılarda tırnak işareti ile, üç/dört satırdan (veya 40 sözcükten) daha uzun alıntılarda ise ayrı bir paragrafta girintili yazılarak yapılır.
Şekil 1. Doğrudan alıntı örnekleri [2, 3]
Doğrudan alıntı yapılırken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta doğrudan alıntının gerçekten gerekli olup olmadığının anlaşılmasıdır. Tanım yapılırken, belirli kanun maddeleri veya yönetmelikler sunulurken ya da başka yazarların belirli konularda yaptıkları yorumları ek bir yorum eklemeksizin sunmak gerektiğinde tırnak işareti kullanılarak doğrudan alıntı yapılabilir. Ancak gereksiz doğrudan alıntılardan kaçınılmalıdır. Doğrudan alıntıların nasıl kullanılması gerektiğine ilişkin University of Reading tarafından hazırlanmış açıklayıcı bir video aşağıda sunulmaktadır.
Yeniden yazma (paraprasing): Bir metinden anlaşılanın veya çıkarımların yazarın kendi sözcükleri ile yeniden yazması/aktarmasıdır. Yeniden yazmada en önemli sorun her bir cümlenin yeniden yazılması gerektiği inancıdır. Tüm paragrafı okuyup yalnızca çalışmaya katkısı olabilecek kısmın (düşünceler, hipotezler, kanıtlar vb.) yazarın kendi cümleleriyle raporlanması yeterlidir. Aşağıda çeşitli yeniden yazma örnekleri bulunmaktadır.
Yeniden yazma konusunda dikkat edilmesi gerekenlere ilişkin University of Reading tarafından hazırlanmış bir video aşağıda sunulmaktadır.
Kaynakça
[1] Bu bölüm University of Reading tarafından hazırlanan "citing references" kütüphane rehberi dikkate alınarak hazırlanmıştır. Erişim adresi: https://libguides.reading.ac.uk/citing-references#s-lg-box-9973310
[2] University of Reading LibGuides. (2022). Citing references: Quotations and paraphrases. Erişim adresi: https://libguides.reading.ac.uk/citing-references/quotesandparaphrases
[3] Türkçe örnek cümleler Zehra Taşkın'ın doktora tezinden alınmıştır. Erişim adresi: http://www.zehrataskin.com/wp-content/uploads/2019/09/ZT_PhD.pdf