Sözlük

Altmetrikler

• Altmetrikler bilimin kullanımını ve etkisini kayıt altına almanın ve ölçmenin alternatif yollarıdır. Bir çalışmanın, yalnızca bilimsel literatürde kaç defa atıf aldığını ölçmektense, alternatif metrikler daha kapsamlı bir erişim ve etki ölçümü sağlamak için sosyal medyayı (örneğin, Facebook, Twitter, bloglar, wikiler vb.), indirme sayısını, yayımlanmış ve yayımlanmamış versiyonlara verilen bağlantıları ve araştırma literatürünün diğer kullanımlarını da ölçer.

Hedef kitle

• Bir iletişimin hitap ettiği grup (örneğin, bir Açık Bilim eğitimine katılanlar). Hedef kitle, eğitimde hitap edilecek veya eğitimden etkilenecek bir grup bireydir.

Davranışçılık (Öğrenme Kuramı)

• Davranışçılık, öğrenmenin alıştırma ve uygulama ile yönetildiği anlamına gelir ve en iyi şekilde öğrencilerin yanıt verdiği uyaranların kullanımıyla yapılır. Bu genellikle, öğrenciden net bir cevabı veya izlenebilecek net bir yolu olan bir alıştırma yapmasını istemeniz anlamına gelir. Değerlendirme nettir ve basit ölçevler yardımıyla kolaylıkla yapılabilir.

Bilişselcilik

• Bilişselcilik, dış dünya ile yansıtıcı beynin, halihazırda depolamış olduğu bilgilerle birlikte algılanan bilgilerden ne çıkardığı arasındaki etkileşime dayanır. Bu nedenle bilişselcilik problem çözmeye odaklanır.

Bağlantıcılık

• Bağlantıcılık, kaos, ağ, karmaşıklık ve kendi kendini örgütleme teorileri tarafından keşfedilen ilkelerin bütünleşmesidir. Bağlantıcılık, sürekli olarak yeni bilgiler elde edildiğinden, kararların hızla değişen temellere dayandığı anlayışı ile yönlendirilir.

Konstrüktivizm

• Konstrüktivizm, dar anlamıyla dünyanın göründüğü gibi olmadığı anlamına gelir. Bunun yerine dünya öncelikle bireysel deneyimlerimizin ve zihinlerimizin ürünüdür. Öğretme ve öğrenme bağlamında bu, öğrencilerin öğrenme yolunu kendilerinin yarattığı anlamına gelir. Bu nedenle odak, öğrencinin yaratıcılığı üzerindedir ve ilerlemenin değerlendirilmesi, doğru ve yanlış arasındaki farklılaşmaya dayanmaz.

Telif hakkı

• Fikri mülkiyetin, yaratıcılara, eserlerinin çoğaltılmasına izin verme (veya vermeme) hakkı veren yönüdür. Ticari marka haklarından veya manevi haklardan farklıdır.

Creative Commons

• Telif hakkı sahiplerinin varsayılan olarak kullanıcılara bazı haklar vermesini sağlayan standartlaştırılmış lisanslar paketidir. CC lisansları yaygın olarak kullanılır, kullanımı kolaydır, makine tarafından okunabilir ve hukuk uzmanları tarafından oluşturulmuştur. Her biri bir veya daha fazla koşul (madde) kullanan çeşitli CC lisansları vardır. Bazı lisanslar Budapeşte anlamında Açık Erişim ile uyumludur (CC0 veya BY, SA ve ND maddelerini taşıyanlar) ve bazıları değildir (NC maddesini taşıyanlar).

Müfredat

• Müfredat, bir okulda veya belirli bir ders veya programda tanımlanmış bir yapı içinde öğretilen dersleri ve diğer eğitim içeriğini ifade eder.

Veri

• Burada kullanılan anlamda veriler, araştırma sürecinin sonucu olan veya araştırma sürecinde ortaya çıkan dijital olarak mevcut (basit veya karmaşık) tüm nesnelerdir.

Veri madenciliği

• Değişkenler arasındaki tutarlı örüntüleri veya sistematik ilişkileri araştırmak için verileri keşfetmek, verileri gelecekte kullanmak üzere bilgiye dönüştürmek amacıyla tasarlanmış bir analitik süreçtir.

Dijital Nesne Tanımlayıcı (Digital Object Identifier - DOI)

• Dergi makaleleri, veri kümeleri veya açık kaynaklı yazılım sürümleri gibi dijital nesneleri tanımlamak için kullanılan benzersiz bir metin dizesidir. DOI, bir tür Kalıcı Tanımlayıcıdır (Persistent Identifier - PID).

Dokümantasyon

• Bir dokümantasyon, veri veya kod (örneğin, projenin tanımı, değişkenler ve ölçüm araçları) hakkında arka plan ve metodolojik yaklaşıma ek olarak verilen ayrıntılı bilgidir.

FAIR Veri

• FAIR veri (FORCE11 ilkelerine göre ve Nature Scientific Data'da yayımlandığı şekliyle) insanlara ve makinelere göreve uygun bilimsel verileri ve bunlarla ilişkili algoritmaları ve iş akışlarını keşfetmelerinde, bunlara erişimlerinde, entegrasyonunda ve analizlerinde yardımcı olarak bilgi keşfini kolaylaştırmak için bulunabilir (Findable), erişilebilir (Accessible), birlikte çalışılabilir (Interoperable) ve yeniden kullanılabilir (Re-usable).

Oyunlaştırma

• Oyun tasarım öğelerinin ve oyun mekaniğinin ekstra etkileşim sağlamak amacıyla eğitim gibi oyun dışı bağlamlarda kullanımıdır.

GDPR

• (Genel Veri Koruma Yönetmeliği - General Data Protection Regulation), AB genelinde uyumlu bir veri koruma kanunu çerçevesi oluşturmayı amaçlamaktadır. Dünyanın herhangi bir yerinde bu verileri barındıran ve 'işleyenlere' katı kurallar uygularken, kişisel verilerin kontrolünü vatandaşlara bırakmayı amaçlar. Yönetmelik ayrıca kişisel verilerin AB içinde ve dışında serbest dolaşımına ilişkin kuralları da getirmektedir.

Etki Faktörü

• Bir dergide önceki iki yılda yayımlanan makalelere yapılan ortalama atıf sayısını gösteren sayısal bir ölçevdir. Sıklıkla bir derginin göreli önemine ithafen kullanılır. Bir dergide yayımlanan makalelerin bireysel etkisinin dergiye aktarımının sorunlu olduğu düşünülmektedir.

Fikri Mülkiyet

• Fikir eserlerine ithafen kullanılan yasal bir terim. Fikri mülkiyet örnekleri arasında müzik, edebiyat, resim, heykel, video ve diğer sanatsal çalışmalar; keşifler ve icatlar; ve ifadeler, semboller ve tasarımlar yer alır.

Dergi

• Yayımlanmış bir dizi araştırma makalesi. Tarihsel olarak ciltlere ve konulara ayrılmıştır.

Lisans

• Lisans, üçüncü bir tarafın bir çalışma veya verilerle belirli eylemleri gerçekleştirmesine izin verir. Lisans, bir kaynağın (örneğin, metin, veri, kaynak kodu) kullanım hakları ile ilgili bilgi verir.

Üst Veri

• Üst veri, genellikle yazarlık, tarihler, başlık, öz, anahtar kelimeler ve lisans bilgileri dahil olmak üzere verilerin temel bir tanımını sağlar. Her şeyden önce verilerin bulunabilirliğine (örneğin, yaratıcı, zaman dilimi, coğrafi konum) hizmet eder .

Açık Erişim

• Açık Erişim, telif hakkı kısıtlamalarına ilişkin ücretsiz yeniden kullanılabilirlik ile hakemli bilimsel içeriğe çevrimiçi, ücretsiz erişim anlamına gelir.

Açık Veri

• Açık Veriler çevrimiçi ücretsiz erişilebilen, veri kaynağına atıf yapılması koşuluyla kullanılabilen, yeniden kullanılabilen ve dağıtılabilen verilerdir.

Açık Değerlendirme

• Araştırma önerileri için sürecin ve ilgililerin şeffaflığına dayanan, adil bir değerlendirme sisteminin ya da protokolünün geliştirilmesidir.

Açık Lab Defterleri

• Araştırma notları ve verilerinin toplanıp, elde edilir edilmez çevrimiçi olarak yayınlanması için düzenli olarak araştırma hakkında yazma kavramıdır.

Açık Materyaller

• Biyolojik ve jeolojik örnekler gibi araştırma materyallerinin paylaşılmasını ifade eden başka bir Açık Bilim uygulamasıdır.

Açık Hakem Değerlendirmesi

• Hakem ve yazar kimliklerinin açık hale getirilmesi, hakem raporlarının yayınlanması ve hakem değerlendirme sürecine daha fazla katılımın sağlanması da dahil olmak üzere, hakem değerlendirme modellerinin açık bilimin amaçları doğrultusunda uyarlanabileceği bir dizi örtüşen yöntem için şemsiye bir terimdir.

Açık Bilim

• Açık bilim bilimsel araştırmaların, verilerin ve dağıtımın, sorgulayan bir toplumun tüm düzeyleri için erişilebilir hale getirilmesi hareketidir.

Açık Kaynak

• Yeniden kullanım, uyarlama ve dağıtıma izin veren bir açık kaynak lisansı ile birlikte bir yazılım için kaynak kodlarının erişilebilir olmasıdır.

Hakem Değerlendirmesi

• Bir araştırma makalesinin yayın öncesi topluluktaki uzmanlarca incelendiği bir süreçtir.

Kalıcı Tanımlayıcı (Persistent Identifier - PID)

• Bir kalıcı tanımlayıcı (PID), internette kalıcı ve açık bir şekilde başvurulabilen bir kodun atanması ile dijital bir kaynağın (örneğin, araştırma verileri) benzersiz ve sabit bir değeridir.

Kalıcı/Öncelikli Dosya Formatları

• Belgelenmiş uluslararası standartları izleyen, araştırma topluluğu tarafından yaygın olarak kullanılan, standart karakter kodlaması (örneğin, ASCII, UTF-8) kullanan ve kullanıldığında sıkıştırmanın kayıpsız olduğu tescilli olmayan biçimlerdir.

Ön Baskı

• Henüz resmi hakem değerlendirmesinden geçmemiş, uzmanlardan araştırma hakkında erken geri bildirim almak için dağıtılan bir çalışma taslağıdır.

Ön Kayıt (Preregistration)

• Araştırmacılar, çalışmaya başlamadan önce çalışmalarıyla ilgili önemli bilgileri (örneğin, araştırma gerekçesi, hipotezler, tasarım ve analitik strateji) bir veri tabanında sunma seçeneğine sahiptir veya bu bilgileri sunmaları gerekmektedir. Ön kayıt, raporlama yanlılığına karşı yardımcı olabilir.

BENİOKU dosyası

• Araştırma verilerinizi belgelediğiniz dosyadır. Dokümantasyon, diğer araştırmacıların verileri anlamasına, çoğaltmasına veya yeniden üretmesine veya başka bir şekilde yeniden kullanmasına olanak sağlamak için yeterli olmalıdır.

Raporlama Yanlılığı

• Raporlama yanlılığı, bir çalışmanın belirli yönleri sistematik olarak şeffaf bir şekilde raporlanmadığında ortaya çıkar ve seçici raporlama veya yayınlamama yoluyla israf ve fazlalık yaratır.

Depo

• Depo, dijital nesnelerin (belgeler, veriler ve kodlar gibi) kalıcı, etkili ve sürdürülebilir depolanmasına olanak tanıyan altyapı ve ilgili hizmetler olarak tanımlanır.

Tekrarlanabilir araştırma

• Tekrarlanabilirlik bir spektrumdur ve eğitmenler, hedef kitleleri tarafından en çok kullanılan tanımı seçmelidir. Genel olarak, tekrarlanabilir araştırma, bir çalışmanın veya deneyin benzer sonuçlarını bulmayı ve aynı yöntemlerle ancak farklı koşullar altında elde edilen bağımsız sonuçların bulunmasını mümkün kılar. Bazıları tanımı, hesaplamalı olarak yeniden üretilebilir ("reproducible" - burada kod ve veriler aynı sonuçları elde etmek için orijinal araştırmadakine benzer bir şekilde analiz edilebilir) ve ampirik olarak yeniden üretilebilir ("replicable" - bağımsız bir araştırmacı aynı yöntemleri kullanarak ancak yeni veriler oluşturarak bir çalışmayı tekrarlayabilir) olmak üzere tekrarlanabilirlik düzeylerine göre ayırır.

Araştırma Etkisi

• Akademik, ekonomik ve toplumsal yönleri veya üçünün bir kombinasyonunu içerir. Etki, disiplinler arasında ve içinde bilimsel yöntem, teori ve uygulamanın anlaşılmasını değiştirmede ve ilerletmede yaptığı ispatlanabilir katkı ve bunun araştırma sisteminin dışında oynadığı daha geniş roldür.

Araştırma Fonlayıcı

• Araştırma için mali yardım sağlayan bir enstitü, şirket veya devlet kurumudur.

Bilimsel İletişim

• Öğretim, araştırma ve bilimsel çabalarla ilgili bilginin yaratılması, dönüştürülmesi, yayılması ve korunması; akademisyenler ve araştırmacıların araştırma bulgularını daha geniş akademik topluluğa açık hale getirmek için paylaşma ve yayınlama sürecidir.

Paylaşım

• Bir kaynağın veya alanın ortak kullanımıdır. İşbirlikçi (ortak) araştırmanın temel bir yönüdür. Çoğu araştırma dijital ortamda yazıldığından ve dijital olarak yayımlandığından, ortaya çıkan dijital içerik rakipsizdir ve orijinal yaratıcıya herhangi bir kayıp olmadan paylaşılabilir.

Abonelik

• Bir ürüne veya hizmete -burada bilimsel araştırma çıktıları- erişim elde etmek için bir ücretin ödendiği bir iş modeli şeklidir.

Eğitimci

• Görevi eğitim hedeflerine ulaşılmasını sağlamak, uygulamayı yürütmek ve kimsenin dışarıda kalmamasını sağlamak olan bir eğitimin moderatörü ve eğitmenidir.

Eğitim

• Eğitim, aktif, katılımlı öğrenme yoluyla belirli faydalı yetkinlikler hakkında bilgi ve becerileri öğreten, bunlarla ilgili bilgilendiren veya bunları aktaran herhangi bir organize faaliyettir.

Eğitim Formatı

• Bir eğitmen tarafından uygulanan ve gerekli olan herhangi bir sayıda pedagojik aracı (örneğin, motivasyon/demotivasyon, uygulamalı yaklaşımlar vb.) içeren geleneksel olarak adlandırılmış, standartlaştırılmış bir sunum yöntemidir.

Sürüm Kontrolü

• Sürüm kontrolü dokümanlarda, bilgisayar programlarında, büyük web sitelerinde ve diğer bilgi koleksiyonlarında yapılan değişikliklerin, hem bu değişikliklerin izlenmesine hem de bir bilginin önceki haline dönüştürülmesine izin verecek şekilde, mantıksal ve kalıcı bir biçimde yönetimidir.