Akademide yaygın olmamakla birlikte, kullanılan her türlü yayın için olduğu gibi kullanılan verilere de atıf yapılması gerekmektedir. Veriye atıf yapılabilmesini sağlamak için verilerin DRYAD [1], figshare [2] gibi bir arşivde depolanması ya da Scientific Data [3], Journal of Open Archaeology Data [4], Biodiversity Data Journal [5] gibi bir veri dergisinde yayınlanması gerekir. Verilerin depolanabileceği arşivler Mevcut verilerin saptanması başlıklı kısımda adı geçen arşivlerden biri olabilir.

2014 yılında araştırma verilerinin de diğer yayın türleri gibi bir yayın türü olduğuna inanan FORCE11 adlı bir grup, araştırmacılar, bilimsel kurum ve yayıncılar tarafından onaylanan veriye atıf yapma prensipleri konulu bir deklerasyon yayınlamıştır [6].

Veriye neden atıf yapılmalıdır?

Veri, Araştırma tasarımı kısmında da bahsedildiği gibi bilimsel araştırma sürecinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Veriye atıf yapmak [7],

  • Yazarın kaynaklarının onaylandığını gösterir.
  • Veri tanımlamayı kolaylaştırır.
  • Araştırma sonuçlarının çoğaltılmasını teşvik eder.
  • Veri bulmayı kolaylaştırır.
  • Verilerin bilimsel etkisinin izlenebilmesini sağlar.
  • Veriyi üreten kişinin tanınmasını ve ödüllendirilmesini sağlar.

Veriye nasıl atıf yapılır?

Veriye atıf bir dergi makalesine ya da bir kitaba atıf yapmaktan farklı değildir. Veri arşivlerinin büyük kısmında her bir veriye nasıl atıf yapılacağı bilgisi verilmekte, kullanacak kişinin bu atıfı kopyalayıp yapıştırması yeterli olmaktadır. Veriye yapılan atıflar vasıtasıyla verinin kullanımı takip edilebilmektedir. Örneğin, figshare üzerinden paylaşılmış bir veri seti [8] ile ilgili Şekil 1’deki ekran görüntüsü incelendiğinde veriye nasıl atıf yapılacağı gösterilmektedir. Hatta, çok geniş yelpazedeki atıf stillerinden biri seçilerek seçilen atıf stiline uygun şekilde otomatik olarak nasıl atıf yapılacağı da sunulmaktadır. Şekil 1’de veriye ilişkin görüntüleme, indirme ve atıf sayısı gibi bazı metriklerin de verildiği görülmektedir.


Şekil 1. figshare üzerinden paylaşılmış bir veri setine ait ekran görüntüsü [8]

DOI’nin önemi

DOI dijital ortamda sunulan yayınlara sabit bir tanımlayıcı atanmasını sağlamaktadır. DOI numarasının veriler için de kullanılması veriye doğrudan erişimi sağladığı gibi, verinin izlenmesini de kolaylaştırır.

Veriye atıf yapmada sorumluluk kime ait [7]?

Akademik yayıncılar ve editörler: Yayınlarda verilere hangi durumda ve nasıl atıf yapılması gerektiği konusunda yazarlara rehberlik etmeleri, yazarları çalışmalarda kullanılan verilerin depolanabileceği arşivlere yönlendirmeleri gerekmektedir.

Profesyonel dernekler ve araştırma kurumları: Üyelerine, DOI gibi sabit tanımlayıcıların kullanımı da dahil olmak üzere veriye uygun şekilde atıf yapma konusunda tavsiyelerde bulunmalıdır.

Veriyi üretenler ve araştırmacılar: Verinin paylaşımına ve yeniden kullanımına olanak verecek şekilde yönetilmesini sağlamalıdır. Araştırma sırasında kullandığı verilere uygun şekilde atıf yapmalıdır.

Veri merkezleri ve arşivler: Yayınlanan verinin erişilebilir ve atıf yapılabilir olmasını sağlamalıdır. Yayınlanan verinin ve veriyi açıklayan üst verilerin versiyon kontrolünü yapmalı, veriye farklı versiyonları dikkate alacak ve ilişkilendirecek tekil ve sabit bir tanımlayıcı atamalıdır. Kullanıcılara, arşivde yer alan verilere nasıl doğru atıf yapacakları konusunda kılavuzluk yapmalıdır.

Veri atıf indeksi

Clarivate firması tarafından Web of Science kapsamında diğer yayınlar için sunulan SCI, SSCI gibi atıf indeksleri gibi veriler içinde “Data Citation Index” adında ayrı bir veri tabanı sunulmaktadır. Data Citation Index kapsamında 7 Eylül 2021 itibariyle yaklaşık 12 milyon veri seti ve 443 veri arşivi yer almaktadır [9].

Kaynakça

[1] DRYAD. (2019). Erişim adresi: https://datadryad.org/

[2] figshare. (2019). Erişim adresi: https://figshare.com/

[3] Scientific Data. (2019). Erişim adresi: https://www.nature.com/sdata/

[4] Journal of Open Archaeology Data. (2019). Erişim adresi: https://openarchaeologydata.metajnl.com/

[5] Biodiversity Data Journal. (2019). Erişim adresi: https://bdj.pensoft.net/

[6] FORCE11. (2014). Joint Decleration on Data Citation Principles – Final. Erişim adresi: https://www.force11.org/datacitationprinciples

[7] ESRC. (2015). Data citation: What you need to know. Erişim adresi: https://ukdataservice.ac.uk/media/104397/data_citation_online.pdf

[8] Zhang, L. ve Qian, Q. (2019). A new journal ranking method: the reputation analysis of citation behavior model [Veri seti]. doi:10.6084/m9.figshare.7653818.v1

[9] Clarivate. (2021). Data citation index. Erişim adresi: https://clarivate.com/webofsciencegroup/solutions/webofscience-data-citation-index/

Last modified: Sunday, 24 October 2021, 12:43 AM