Yeni nesil hakem değerlendirme türleri

Hakem değerlendirme yöntemlerinin değişmesine yönelik araştırmalar ve açık erişim hareketinin de yaygınlaşmasıyla çeşitli yeni yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşımlar [1, 2, 3]:

• Açık hakemlik: Yazar ve hakemlerin kimlikleri herkese açıktır. 
• Avantajları: Süreçlerde şeffaflığı, hesap verebilirliği ve nezaketi teşvik eder. Değerlendirmelerin kalitesini iyileştirir. Sürecin parçası olarak görüldüklerinden hakemler kapsamlı ve daha iyi değerlendirme yapmaya motive olurlar. 
  
• Dezavantajları: Olumsuz eleştirilerin görünürlüği endişesi ile hakemler değerlendirme yapmak istemeyebilirler. Statü, cinsiyet veya coğrafik önyargılar söz konusu olabilir. Özgeçmişi iyi araştırmacıların çalışmaları sorgusuz kabul edilirken diğerleri daha acımasız eleştirilerle karşı karşıya kalabilir.
• Şeffaf hakemlik: Değerlendirme raporları herkese açık şekilde yayınlanır. 
• Hakem kimlikleri ancak hakemlerin isteği doğrultusunda paylaşılır ancak raporlar açık erişimlidir. 
  
• Hakemlerin değerlendirmeleri, yazarların yanıtları ve süreçteki tüm yazışmalar yayın eki olarak sunulur. 
• Körleme sistemine uyumlu olarak kullanılabilir. Dileyen hakem şeffaf hakemlik sürecinden çıkabilir. 
• İşbirlikli hakemlik: İki ya da daha fazla hakem bütünleştirilmiş bir rapor yazar veya yazar bir hakemin gözetimi veya danışmanlığında makaleyi revize eder. 
• Avantajları: Yazar ve hakem arasındaki geleneksel ast-üst algısı engelini ortadan kaldırır ve daha yapıcı bir süreç işletilmesine yardımcı olur. 
  
• Dezavantajları: İki veya daha fazla değerlendirmeden sağlanacak farklı bakış açılarını kaybetmekle sonuçlanabilir. Yazar ve hakem arasındaki işbirliği süreçteki rollerin bulanıklaşmasına sebep olabilir. 
• Yayın sonrası hakemlik: Bir makalenin değerlendirilmesi süreci makale yayınlandıktan sonra da devam eder. 
• Diğer hakem değerlendirme süreçlerini dışlamaz. Birlikte yürütülebilir. 
  
• Avantajları: Bilginin birikimli doğasını yansıtır ve sürekli gelişmeye izin verir.
• Dezavantajları: Araştırmalar değiştirilebilir hale geldiğinden geleneksel bilimsel iletişim anlayışına uygun değildir. Geleneksel yöntemde çeşitli düzeltmeler için editöre mektuplar ve düzeltmeler kullanılır. Değiştirilebilir içerik bağlamsal kopmalara sebebiyet verebilir. 

Kaynakça

[1] Wiley. Types of peer-review. https://authorservices.wiley.com/Reviewers/journal-reviewers/what-is-peer-review/types-of-peer-review.html 

[2] Hayward, A. (2017). 7 common types of academic peer-review. https://www.editage.com/insights/7-common-types-of-academic-peer-review

[3] PLOS. Types of peer-review. https://genweb.plos.org/Marketing/Types-of-Peer-Review.png